Televisie over media
Door Nico Fintelman (Smits)

 

 

Veel programma's - Televisie wordt pas echt interessant als de programma's over de televisie zelf gaan. De achtergronden, de kritieken, het hoe en waarom. En dat kan ook zo zijn als het wat algemener over media gaat: radio, kranten, internet. Door de jaren heen zijn er op de Nederlandse televisie nogal wat programma's geweest die over media gaan.

Opvallend is dat velen niet lang bestonden, met name in de latere jaren. Mede debet daaraan is dat televisiemakers en omroepbazen wel graag de loftrompet steken over hun bezigheden, maar moeilijk de hand in eigen boezem kunnen steken als dat ook eens nodig is en derhalve bij minder fraaie zaken niet in zo'n programma willen verschijnen.

 

Aad - Eén van de eerste programma's op dit gebied was de Alles is anders Show bij de KRO welke werd gepresenteerd door Aad van den Heuvel. Het begon halfweg de jaren zeventig en bleef tot begin jaren tachtig regelmatig terugkeren op de buis.

Ik herinner me dat als een zeer interessant programma waar programmamakers en redacteuren uit de wereld van radio en televisie kwamen vertellen over hun programma's. Let wel, dat ging toen allemaal over de Publieke Omroepen.

 
 
Maar ook journalisten, redacteuren en columnisten van kranten, weekbladen en opiniebladen kwamen langs. In een volle studio werd dan gesproken over de bezigheden van deze diverse media. De opmerkelijk zaken en de al dan niet op het randje gebeurtenissen. En ook werd gediscuseerd over de kritiek die er soms was op het functioneren of de manier van verslaggeven van aanwezigen. Dat kon toen nog gewoon. Verder regelmatig discussies over de radio en televisie situatie in Nederland die toen nog heel gesloten was. Niet zelden kwamen daarvoor politici langs. En met grote regelmaat aanwezig was Willem van Kooten die op zijn eigen welbespraakte en humoristische manier zaken mooi kon verwoorden. Hij was toen nog één van de weinige pleitbezorgers voor private commerciele radio.
   

De Grote Verwarring - Nadat de Alles is Anders Show verdwenen was hadden we een tijdlang op televisie geen mediaprogramma meer. De volgende die er mee kwam was de Publiek Omroep Veronica. Deze had in de tachtiger jaren een radioprogramma met de naam De Grote Verwarring. Al in 1981 was er een eenmalig avondvullend televisieprogramma van Veronica geweest dat ging over de radio en televisie situatie in Nederland en de naam De Grote Verwarring had gekregen. Veronica was in 1976 het publieke bestel binnengekomen met de mededeling dat ze 'de bijl aan de wortels van ons omroepbestel' zouden zijn. De gedachte erachter was natuurlijk dat het mogelijk zou moeten worden radio en televisie op commerciële basis te maken. In het avondvullende televisie programma was dat één van de thema's geweest. Genoemd radioprogramma dat er vervolgens met dezelfde naam kwam was er iedere week en berichtte over allerhande zaken met betrekking tot media in het algemeen maar radio en televisie in het bijzonder.

In de tweede helft van jaren tachtig kwam daar dan ook een tv-uitvoering van. Deze was er één keer per maand en was niet langer dan 25 minuten. Hierin waren reportages te zien over het reilen en zeilen bij de Hilversumse Omroepen maar ook over radio en tv in het buitenland. En over zaken die we maar weinig zagen op televisie zoals zeezenders en landpiraten. Leuk voor de geïnteresseerden maar dat waren er niet zo veel en het programma heeft derhalve niet lang bestaan.

 
Stop de Persen - Het was daarna wederom Veronica dat met een mediaprogramma op televisie kwam. In 1990 startte Stop de Persen dat gemaakt werd door Tom Egbers die toen hiervoor Langs de Lijn verliet. Het was een erg leuk programma dat met filmpjes, reportages en studiogasten allerlei kanten van het mediagebeuren belichtte. Het programma zou echter niet zo lang bestaan. Eén van de redenen was een euvel dat in latere jaren meer en meer ervoor zorgde dat mediaprogramma's op televisie niet makkelijk meer waren te maken. De Publieke Omroepen zowel als de commerciële verboden steeds vaker hun medewerkers hierin te verschijnen als daar hun programma's kritisch werden benaderd. Al dan niet vanwege beroering in het land. En deze omroepen timmerden hun bastion dicht met persvoorlichters die nietszeggende verklaringen doen als het moeilijk wordt.
 

Verder - Ondanks de hierboven genoemde problemen zouden er in de vervolgjaren veel mediaprogramma's op de buis komen tot aan vandaag toe. Opmerkelijk ook dat de meesten een productie zijn van de VARA. Commerciële omroepen doen niet aan media programma's. Krijgen daarmee niet genoeg kijkers en aan nestbevuiling door programma's en kranten aan de kaak te gaan stellen doet men liever niet. Dat kan ook terugslaan op de eigen producties. Want dat mediaprogramma's vanaf de 90-er jaren meer en meer een kritisch karakter kregen is een feit. En dat het steeds minder ging over het maken en functioneren van zenders en programma's ook. De nadruk kwam steeds meer te liggen op invloeden en de ethiek.

 
Philip - Iets eerder nog dan Tom Egbers begon Philip Freriks met een mediaprogramma. Dat was Lopend Vuur bij de NOS. Dit hield het vol tot 1992 en Frerik deed in eerste instantie de presentatie samen met Leonie Jansen en later met de Vlaamse schrijver Herman Brusselmans. Het ging dan om rondetafel gesprekken met gasten over zaken in de media maar echt schokkend werd het nooit. Boeiend ook niet voor de meesten want de kijkcijfers bleven laag. Niet veel beter deed Charles Groenhuizen het bij de VARA/NPS met Medialand halfweg de negentiger jaren. Het programma bestond enkele jaren maar was heel beschaafd en wist ook niet echt opvallende zaken te brengen.
 

Het blauwe licht - Rond de millenniumwissel besluit men dan bij de VPRO om ook eens een mediaprogramma te gaan maken. Dit wordt Het blauwe licht dat wordt uitgezonden vanuit De Balie in Amsterdam. Discussies over morele zaken in de media spelen daarin een belangrijke rol. En reportages over zaken die niet direct met de media te maken hebben maar met de beleving daarvan. Het slaat niet erg aan en verdwijnt al na één seizoen. Presentatie komt van Stephan Sanders en de schrijver Anil Ramdas. Wel weer leuk is dan vervolgens De Gids van Mathijs van Nieuwkerk. Dit VARA programma gaat veelal over de televisie journalistiek en wisselt korte reportages en fragmenten af met gesprekken met studiogasten.

Om vooral het showelement er een beetje in te houden wordt er dan ook nog een mediakwis gespeeld. Toch bestaat het programma slechts één seizoen. Wat langer bestaat Storing van BNN dat van najaar 2000 tot voorjaar 2005 regelmatig is te zien. Het begint als een radioprogramma en krijgt dan dus de tv-uitvoering met als presentator Jeroen Pauw. Later wordt die opgevolgd door Sophie Hildebrandt. Hierin veel discussies over programma inhoudelijke zaken en Storing wordt behoorlijk spraakmakend.

 

De leugen - Het meest bekende mediaprogramma van deze eeuw is dan toch De Leugen Regeert van de VARA. In 1999 verklaart Koninging Beatrix in een intervieuw-sessie dat ze vindt dat de kwaliteit van de pers enorm is achteruit gegaan. En dat deze nogal eens een loopje met de waarheid neemt. Zij gebruikt daarbij de term de leugen regeert. Deze uitspraak zal dus vervolgens de naam van het programma worden dat bestaat van 2000-2009 en wordt gepresenteerd door Felix Meurders. Het is een gedegen programma waarin met gasten uit de wereld van radio, tv, kranten en weekbladen de actuele gebeurtenissen worden besproken zoals die worden behandeld in de media. En dan gaat het vaak over de zaken die in die media niet goed of kies zijn gegaan. Toegegeven, het gaat niet zo vaak over de Publieke Omroepen. Die willen toch niet zo graag meewerken als het over hun fouten gaat. Vaak gaat het dan dus over de gedrukte media of over verschenen boeken waarover discutabele zaken zijn te vermelden.

 

En niet zelden komen die betrokkenen toch naar de studio. Daar zitten dan ook iedere week twee mensen uit 'het wereldje' die dan de zogenaamde Mediaraad vormen en die zich expliciet mogen uitlaten over de kwesties. Het programma bestaat negen seizoenen en stopt dan zeer tegen de zin van Felix Meurders. Tsja, omroeppolitiek. Maar de VARA vindt het daarna toch weer tijd voor een nieuw tv-programma op dit gebied. Dat wordt in 2011 De waan van de dag met Clairy Polak. Dat gaat dan voornamenlijk over de ethiek in de journalistiek en komt niet zo uit de verf. Na één seizoen valt hier het doek.

 
De laatste tot zover - In 2012 komt er dan toch weer een mediaprogramma en weer bij VARA-tv. Claudia de Breij doet daar De kunst van het maken. Op nogal rommelige wijze wordt aandacht besteed aan alle facetten van de media. Maar de zaken van de Publieke Omroepen komen ook hier maar zuinigjes aan bod. Dan maar liever wat kritiek op de commerciëlen. En verder redelijk wat zaken over kranten maar als het kritisch moet worden dan komt de Telegraaf, de natuurlijke vijand van de VARA, toch veel aan bod. Verder ook aandacht voor de nieuwe media. Internet in alle facetten en ook twitter. Is interessant maar blijft ook wat oppervlakkig. Verder geen mediaprogramma meer ? Niet direct maar sinds enige jaren komen dergelijke zaken wel veel aan bod op televisie. Dat gebeurt dan door middel van items in programma's als De wereld draait door,RTL-Boulevard en SBS-Shownieuws.
 
 
 
 
 
Terugkeren naar de MN home